De herkomst van de familienaam Van Katwijk
Mijn stamboom & mijn familiegeschiedenis
Corstiaan Dirk van Katwijk (1909 - 1945)
Corstiaan Dirk van Katwijk, zoon van Dirk van Katwijk en Johanna Dorst is geboren op 24 juli 1909 om half twee 's middags in een huis staande aan de Wilhelminastraat 100 2-hoog te Amsterdam. Corstiaan Dirk is aangegeven en ingeschreven bij de burgerlijke stand te Amsterdam op 24 juli door zijn vader Dirk.
Geboorteakte Gemeente Amsterdam
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Wilhelminastraat te Amsterdam, gezien richting J.J. Cremerplein en op de voorgrond kruising met de Staringstraat (circa 1920)
Corstiaan Dirk is opgegroeid in Amsterdam in de Wilhelminastraat 100 2-hoog totdat hij met zijn ouders op 9 augustus 1934 verhuisde naar een eengezinswoning aan de Kerklaan 27 te Weesp. In die periode moet de 24-jarige Corstiaan Dirk een relatie hebben gehad met de 18-jarige Hendrika Schlichting die met haar ouders woonde in de Legmeerstraat 22 2-hoog, een kleine 20 minuten lopen van elkaar. Hendrika, dochter van Joachim Heinrich Rudolf Schlichting en Gertrud Marie Bräter, is geboren op 19 juni 1916 in Amsterdam. Meer over de familie Schlichting is hier te lezen.
Na de verhuizing van Corstiaan Dirk bleven hij en Hendrika contact houden.
Medio 1933-1934 Corstiaan Dirk en Hendrika, hoogstwaarschijnlijk met de familie Schlichting op een onbekende plek
Medio 1934 bij Corstiaan Dirk zijn ouders thuis in de Kerklaan 27 te Weesp
Corstiaan Dirk, ongeveer 25 jaar oud, van beroep slager, huwde Hendrika Schlichting, ongeveer 19 jaar oud op 14 augustus 1935 in Amsterdam. Hendrika was ten tijden van het huwelijk circa 6 maanden zwanger van hun eerste kind Johanna Gertrud Hendrika.
Getuigen van het huwelijk waren naast beide ouders Jacobus Leendert, broer van Corstiaan Dirk, van beroep boekbinder en Waldemar Paul Otto, broer van Hendrika, van beroep bedrijfseider.
Huwelijksakte Gemeente Amsterdam
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Trouwfoto Corstiaan Dirk en Hendrika
Bron; Eigen bezit
Trouwboekje Corstiaan Dirk en Hendrika
Familieadvertentie huwelijk Corstiaan Dirk en Hendrika (1935)
Kort na het huwelijk is Corstiaan Dirk van 20 september 1935 inwonend geweest bij de ouders van Hendrika in de Legmeerstraat 22 2-hoog waar hun dochter Johanna Gertrud Hendrika op 25 november 1935 is geboren. Op 16 juni 1936 verhuisde Corstiaan Dirk en Hendrika samen met hun dochter hun eerste eigen woning aan de Groenendaalstraat 18 2-hoog te Amsterdam.
Corstiaan Dirk en Hendrika samen met hun pasgeboren dochter hun dochter Johanna Gertrud Hendrika (ca 1936)
Bron; Eigen bezit
Legmeerstraat te Amsterdam gezien vanaf het Legmeerplein (ca 1932). Rechts t.h.v. de auto is nummer 22.
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
De Groenendaalstraat te Amsterdam. Links de nummers 42-4, rechts de nummers 41-3. In het verschiet de Vogelenzangstraat (ca 1940).
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Lang hebben Corstiaan Dirk en Hendrika niet gewoon op de Groenendaalstraat 18 2-hoog te Amsterdam. Na amper 4 maanden verhuizen zij op 6 oktober 1936 naar een vrij nieuwe benedenwoning aan de Crynssenstraat 38 huis waar Gustav Hendrik Jacobus op 12 december 1937 is geboren. Na ruim anderhalf jaar verhuizen zij op 19 mei 1938 naar de Wilhelminastraat 159, de straat waar Corstiaan Dirk is geboren en zijn jeugd heeft doorgebacht. Corststiaan Dirk en Hendrika blijven daar ruim twee jaar tot aan het begin van de tweede wereldoorlog wonen.
.png)
Crynssenstraat te Amsterdam (ca 1930).
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
.jpg)
Kruispunt Pieter Langendijkstraat en in de verlengde de Wilhelministraat te Amsterdam (1938). Foto genomen t.h.v. nummer 159 an de rechterhand.
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
%20.jpg)
%20.jpg)
%20.jpg)
Babyfoto's Gustav Hendrik Jacobus (Guus) genomen medio 1938 te Amsterdam.
Bron; Eigen bezit
De oorlogsperiode
Het jonge gezin met twee kleine kinderen heeft maar kort tijdens met begin van de oorlog in Amsterdam gewoond. Door waarschijnlijk de economische crisis en gebrek aan een vast of goed inkomen werd de woning aan de Wilhelministraat na ruim twee jaar op 22 juli 1940 voor een maand ingeruild een goedkopere bovenwoning om de hoek aan de Pieter Langendijkstraat 22 2-hoog.
Op 23 augustus 1940 voor een periode van drieënhalve maand heeft Corstiaan Dirk zich alleen ingeschreven bij zijn broer Jacobus Leendert Johannes op het adres Van Brakelstraat 35 huis. Hoogstwaarschijnlijk was hij werkloos en kon op deze manier extra staatssteun (uitkering) ontvangen. Op 16 oktober 1940 loopt hij tegen de lamp en moet zich melden bij het politiebureau (zie hierna meer hierover). Vrijwel daarna vertrekt het complet gezin met de hoogzwangere Hendrika op 12 december 1940 naar een bovenwoning aan de Gerard Brandtstraat 2 2-hoog. Enkele weken later op 29 december 1940 bevalt Hendrika van hun derde kind Corstiaan Dirk jr.
Niet altijd even braaf
In het Gemeentearchief van Amsterdam heb ik een aantekening gevonden in het Politierapport d.d. 16 oktober 1940. Corstiaan Dirk moest op het politiebureau verschijnen voor valsheid in geschifte omdat hij onrechtmatig steun trok (lees in de volgende alinea hier meer over). Hoogstwaarschijnlijk had naast de staatssteun die hij ontving nog andere inkomsten. Na verhoor is Corstiaan Dirk heengezonden.
In de jaren 1929-1940 waren op een gegeven moment 600.000 van de acht miljoen Nederlanders werkloos. Tijdens de crisis was de armoede groot, en de regering had geen oplossing. Werklozen kregen een minimale uitkering. Ze moesten bovendien 'stempelen', zodat ze niet stiekem geld konden verdienen naast de steun van de staat.
Deze worden meestal aangeduid als 'de crisisjaren' of als 'de grote depressie': een lange periode van krimp in de economie en van grote werkloosheid. De crisis begon in oktober 1929 in de Verenigde Staten na de 'Beurskracht en kreeg al snel de hele wereld in haar greep.
Het aantal werklozen in Nederland bedroeg in 1930 circa 150.000 en kwam in 1935 op een hoogtepunt van bijna 600.000. Daarna daalde de werkloosheid wel enigszins, maar tot in de oorlog bleef het aantal werklozen boven de 350.000. Het was voor het eerst dat werkloosheid in Nederland zo'n omvang had bereikt en zo lang duurde. Van elke vier Nederlandse arbeiders was er één langer dan een jaar werkloos.
De regering besloot de werklozen een financiële ondersteuning te geven. De 'steun' mocht niet te hoog zijn, anders zouden de werklozen - zo meende men - lui worden. Ze kregen een bedrag dat net voldoende was om de huur en een eenvoudige maaltijd te betalen. Voor uitgaan, sport of kleren hadden ze geen geld. Om te voorkomen dat de werklozen naast de steun een zwart baantje erbij zouden nemen moesten ze één of twee keer per dag een stempel halen in een stempellokaal. Dit werd als erg vernederend ervaren. Daarnaast konden ze gedwongen worden in de werkverschaffing te werken. Zo kon het gebeuren dat een werkloze onderwijzer met de schop aan het werk moest om sloten te graven of dijken aan te leggen. Uit deze tijd dateren grote openbare werken zoals het Amsterdamse bos.
Politierapporten '40-'45 Amsterdam 1950, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6647
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Tewerkstelling 1940-1945
In de Tweede Wereldoorlog werden arbeiders uit de bezette gebieden tewerkgesteld in Duitsland, zo ook Corstiaan Dirk, hij is, toen nog vrijwillig of als straf als gevolg van onterecht steun trekken (zie hierboven) op 14 november 1940 op transport gezet om te werken bij de firma F. Schichau te Elbing. De plaats Elbing (Elbląg) ligt in de door de Duitsers bezette Polen in de buurt van de grote havenstad Gdansk aan de Oostzee, bijna 1300 kilometer van huis.
De firma Schichau was een machinefabriek die oorlogs-, vracht- en passagiersschepen bouwde. Vanwege de bewapening van Duitsland kreeg Schichau een groot aantal opdrachten. Veel buitenlandse arbeiders (onder wie een groot aantal dwangarbeiders) werkte in de fabrieken.
Corstiaan Dirk verdiende 18 gulden per week, plus een sociale toeslag van 3 gulden vijftig en is daar werkzaam geweest van december 1940 tot begin mei 1941.
In eerste instantie was de tewerkstelling vrijwillig. Maar dat leverde niet voldoende arbeidskrachten op en maart 1942 werd een verordening aangenomen over verplichte tewerkstelling in Duitsland. Veel arbeiders keerden illegaal terug en doken onder. Vanaf mei 1943 werden alle mannen tussen 18 en 35 jaar verplicht zich voor werk in Duitsland aan te melden. Wie zich niet aanmeldde werd gestraft en vanaf oktober 1944 werden ook razzia’s gehouden om mannen op te sporen om in Duitsland te gaan werken. De laatste grote actie dateert van januari 1945. Toen moesten alle mannen tussen 17 en 40 jaar zich melden voor deportatie naar Duitsland.De eerste arbeidsbemiddeling naar Duitsland werd georganiseerd door de Gemeentelijke Arbeidsbeurs die dateerde van voor de Tweede Wereldoorlog. De Duitse bezetter reorganiseerde de arbeidsbemiddeling naar Duits model. Arbeidsbemiddeling werd een taak van de Rijksoverheid en in Amsterdam was vanaf 1 mei 1941 een Gewestelijk Arbeidsbureau verantwoordelijk voor de arbeidsbemiddeling. Dit betekende een directeurswisseling, maar verder bleven de meeste ambtenaren in dienst. Het archief van het Gewestelijk Arbeidsbureau bestaat uit Transportlijsten en Staten en maakt deel uit van het archief van de Gemeentelijke Arbeidsbeurs.
Koophuis in Zwanenburg
Gedurende de tewerkstelling in Duitsland heeft Corstiaan Dirk toch de kans gehad om een klein beetje geld te sparen, want op 21 februari 1941 kopen zij een woning van de broer van Hermina, Hendrik Schlichting (1918) aan de Matthijs Sterklaan 7 in Zwanenburg (gemeente Haarlemmermeer). Hendrik had deze woning gekocht in 12 mei 1939 en is op 11 februari 1941 naar Sleeswijk-Holstein in Duitsland vertrokken. De luxe twee-onder-een-kap woning, gebouwd in 1939 met voor-, zij- en achtertuin had een perceeloppervlakte van 351 m2, met een 9 meter diepe garage. De woning had een grote L-vormige woonkamer van 10,6 x 3,5/4,9 meter. Op de eerste verdieping 3 slaapkamers en een badkamer met ligbad. Op de tweede verdieping nog een extra slaapkamer en vliering.
LR.jpg)
LR.jpg)
Ansichtkaart van de Matthijs Sterklaan te Zwanenburg (ca 1940). De kaart is door Hendrika verstuurd naar Corstiaan Dirk die in de oorlog te werk was gesteld in Duisland.
Bron; Eigen bezit
Het persoonsbewijs Corsitaan Dirk van Katwijk en Hendrika Schlichting
Het persoonsbewijs (PB) was een identiteitskaart (ID) die op aandringen van de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog werd ingevoerd door de Nederlandse secretarissen-generaal. In april 1941 werden alle Nederlanders van vijftien jaar en ouder verplicht tot het bezit van een persoonsbewijs. Ook Corstiaan Dirk en Hendrika moesten een persoonsbewijs aanvragen.
Persoonsbewijzen Corstiaan Dirk van Katwijk en Hendrika Schlichting (1941)
Bron; Eigen bezit
Midden in de oorlog wordt op 2 juni 1942 wordt in de woning aan de Mathijs Sterklaan 7 Rudolf Jan Otto (Ruud of Rudy) geboren. Corstiaan Dirk werkt als elektricien / installateur.
Gedurende de oorlogsjaren is er niet veel terug te vinden over het gezin. Ik denk dat zij zo goed als kwaad mogelijk de jaren met steeds groter worden tekorten probeerde te overleven. De oudste kinderen gingen naar school, de twee jongste speelde thuis.
Ruud in de achtertuin van de Matthijs Sterklaan te Zwanenburg (ca. 1948)
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Schoolfoto lagere school in Zwanenburg met rechts naast de leraar Guus van Katwijk (ca. 1948)
Bron; Gemeentearchief Amsterdam
Overlijden Corstiaan Dirk
Corstiaan Dirk van Katwijk is op zondag 28 januari 1945 om 18:00 uur, 35 jaar oud overleden in het Sint Elisabeth Gasthuis te Haarlem. Het verhaal gaat dat hij op weg van Zwanenburg naar Haarlem van zijn fiets was neergeschoten door een Duitse soldaat. Het overlijden van Corstiaan Dirk is zowel in de gemeente Haarlem als in de gemeente Haarlemmermeer (de gemeente waar zijn woonplaats Zwanenburg in valt) ingeschreven. In de gemeente Haarlem is het overlijden aangegeven door aangegeven op 31 januari 1945 door Huibert Poorter, begrafenisondernemer. Op 19 oktober 1945 is het overlijden ingeschreven in de gemeente Haarlemmermeer na ontvangst van het uittreksel uit het register van overlijden der Gemeente Haarlem. Corstiaan Dirk is begraven in Zwanenburg. Corstiaan Dirk liet een vrouw en 4 kinderen in de leeftijd van 9, 7, 4 en 2 jaar achter.
Hoogstwaarschijnlijk is Corstiaan Dirk om het leven gekomen tijdens een van de vele razzia's die door de Duitse bezetters in de diverse steden, waaronder Haarlem werden gehouden. In krantenartikelen heb ik terug kunnen vinden staat dat in januari 1945 er in Haarlem en de randgemeenten razzia's werden gehouden op mannen in de leeftijd van 16 tot 40 jaar. Het zou kunnen dat Corstiaan Dirk op weg was van Zwanenburg naar Haarlem om aan voedsel te komen, wat op dat moment erg schaars was.
Schrijver en columnist Hans Smulders (1937-2009), zelf als kind wonende in Zwanenburg heeft van 1993 wekelijks een verhaal in het magazine Weekeinde, een bijlage van de Telegraaf geschreven over wat hij als kind nog kon herinneren, afgewisseld met series over diepgaand onderzochte gebeurtenissen. Zijn columns zijn als bundeling uitgebracht in het boek "Razzia aan de Ringvaart. Het tweelingdorp Halfweg/Zwanenburg tijdens de Tweede Wereldoorlog". De verhalen beschrijven de gruwelijkheden die daar toentertijd afgespeeld hebben.
Corstiaan Dirk staat achterin het boek tussen de namenlijst van inwoners van Zwanenburg en Halfweg die door oorlogsgeweld zijn omgekomen.
In maart 2019 heb ik contact gehad met het Noord-Hollands Archief om meer te weten te komen over de toedracht van het overlijden van Corstiaan Dirk. Een medewerker van het archief deelde mij mee dat het achterhalen van de toedacht een complexe vraag is waarbij de politiedossiers van meerdere gemeenten geraadpleegd kunnen worden omdat niet duidelijk is waar hij is neergeschoten, per gemeente zijn er ook verschillende politieposten geweest waar dit incident gemeld kan zijn. Van de gemeente Haarlemmerliede is geen archief aanwezig waar dit uit zou kunnen blijken, het archief van de gemeentepolitie Haarlemmermeer is niet aan Noord-Hollands Archief overgedragen. Zij hebben verder in het politiearchief van de gemeente Haarlem gekeken.
Toegang 2185 Inventarisnummer 879, bevat de dag- en nachtrapport van november 1944 tot met april 1945, dit stuk bevat informatie over de gebeurtenissen tijdens de diensten. In de dagen voor 28 januari staat geen informatie over deze schietpartij.
Wel heeft de gemeente Haarlem de doodsoorzaken bewaard, in de bijlage van het bericht trof ik een scan hiervan, de genoemde doodsoorzaak "schotwond" bevestigt het verhaal.
Overlijdensakte gemeente Haarlem
Bron; Noord-Hollandsachief
Overlijdensakte gemeente Haarlemmermeer (waar Zwanenburg in valt)
Bron; Bron; Noord-Hollandsachief
Graf Corstiaan Dirk van Katwijk
Dankkaart deelneming uitvaart
Familieadvertentie overlijden Corstiaan Dirk (1945)
Familieadvertentie overlijden Corstiaan Dirk (1945)
Dag- en nachtrapport van november 1944 tot met april 1945 Politie te Haarlem
Bron; Noord-Hollnds Archief, Toegang 2185 Inventarisnummer 879
Kinderen van Corstiaan Dirk en Hendrika:
-
Johanna Gertrud Hendrika, geboren op 25 november 1935 bij de ouders van Hendrika in de Legmeerstraat 22 2-hoog te Amsterdam. Johanna Gertrud Hendrika is op 7 november 1977 op 43-jarige leeftijd aan kanker overleden in Alkemade en gecremeerd te [plaats].
-
Gustav Hendrik Jacobus, geboren op 12 december 1937 in een huis staande aan de Crijnssenstraat 38 hs te Amsterdam. Gustav Hendrik Jacobus is op 14 oktober 2017 op 79-jarige leeftijd aan kanker overleden in Kwadijk en gecremeerd te Purmerend.
-
Corstiaan Dirk, geboren op 29 december 1940 in een huis staande aan de Gerard Brandtstraat 2 II te Amsterdam.
-
Rudolf Jan Otto, geboren op 2 juni 1942 in een huis staande aan de Mathijs Sterklaan 7 te Zwanenburg.
De woonplekken van Corstiaan Dirk en Hendrika
24-07-1909 – 09-08-1934 Dirk geboren in de Wilhelminastraat 100 te Amsterdam.
09-08-1934 – 20-09-1935 Dirk met zijn ouders verhuis naar de Kerkstraat 27 te Weesp.
20-09-1935 - 16-06-1936 Dirk terug naar Amsterdam, kort ingetrokken bij de ouders van Hendrika aan de Legmeerstraat 22 II.
16-06-1936 – 06-10-1936 Eigen woning aan de Groenendaalstraat 18 II te Amsterdam
06-10-1936 – 19-05-1938 Crijnssenstraat 38 hs te Amsterdam waar Gustav Hendrik Jacobus op 12-12-1937 is geboren.
19-05-1938 – 22-07-1940 Wilhelminastraat 159 te Amsterdam.
22-07-1940 – 23-08-1940 Pieter Langendijkstraat 22 II te Amsterdam
23-08-1940 – 12-12-1940 Van Brakelstraat 35 hs te Amsterdam
12-12-1940 – 21-02-1941 Gerard Brandtstraat 2 II te Amsterdam
21-02-1940 – medio 1968 Mathijs Sterklaan 7 te Zwanenburg